Tổng quan
Tâm thần phân liệt có thể được định nghĩa là một chứng rối loạn tâm thần nặng ảnh hưởng đến hành vi, suy nghĩ và cảm xúc. Các triệu chứng đầu tiên có thể chỉ được nhận thấy ở tuổi thanh thiếu niên hoặc tuổi trưởng thành, nhưng thực ra nó đã bắt đầu sớm hơn rất nhiều.¹
Nam giới có thể bắt đầu xuất hiện các triệu chứng ở độ tuổi từ 15-25, trong khi điều này thường xảy ra muộn hơn đối với phụ nữ (35-45). Tuy nhiên, bệnh tâm thần phân liệt được chẩn đoán nhất quán giữa các giới tính và nền văn hóa.²
Hơn 21 triệu người đang sống chung với bệnh tâm thần phân liệt trên toàn thế giới và bệnh này phổ biến ở nam giới hơn nữ giới.³
Nguyên nhân và triệu chứng
Cuối cùng, nguyên nhân chính xác của bệnh tâm thần phân liệt vẫn chưa được xác định. Tuy nhiên, có một số yếu tố được biết đóng vai trò trong việc gây ra bệnh, ví dụ: các yếu tố trước khi sinh, sử dụng ma túy và các yếu tố xã hội.4–7
Các yếu tố về lối sống cũng có liên quan đến việc tăng nguy cơ phát triển bệnh tâm thần phân liệt. Ví dụ, việc sử dụng cần sa4, hoặc các yếu tố xã hội như lớn lên ở một thành phố lớn, hoặc các sự kiện gây xúc động mạnh trong cuộc sống của một người, đều có liên quan đến rối loạn này. 5-7
Mối quan hệ giữa việc sử dụng cần sa và rối loạn tâm thần đã được nghiên cứu rộng rãi. Có những nghiên cứu gợi ý rằng cần sa vừa làm tăng khả năng mắc bệnh tâm thần phân liệt, vừa khiến những đối tượng mắc chứng rối loạn tâm thần có xu hướng sử dụng cần sa nhiều hơn và những người dễ mắc chứng rối loạn tâm thần cũng có nhiều khả năng sẽ sử dụng cần sa hơn so với dân số chung.13 Một bài báo gần đây năm 2019 được đăng trên tạp chí Lancet tuyên bố rằng 30% loạn thần giai đoạn đầu ở London và 50% ở Amsterdam có thể được ngăn chặn nếu cần sa hiệu lực cao không xuất hiện ở những thành phố đó.14
Nguy cơ mắc bệnh tâm thần phân liệt cao hơn trong các gia đình, một phần vì có thể có các yếu tố di truyền gây ra bệnh tâm thần phân liệt.6,7,9 Tuy nhiên, tác động của gen cũng phụ thuộc vào sự tương tác của chúng với môi trường, do đó, chỉ riêng di truyền không thể liên quan trực tiếp đến sự phát triển bệnh tâm thần phân liệt.6
Một số bất thường về thể chất trong giải phẫu và chức năng não cũng có thể ảnh hưởng đến sự xuất hiện của rối loạn này. 10
Nghiên cứu đã chỉ ra rằng ở những người mắc bệnh tâm thần phân liệt, sự phát triển não bị ảnh hưởng ở tuổi thanh thiếu niên.10 Điều này dường như có thể xảy ra theo hai cách:
Các tế bào thần kinh trong não được kết nối trong các mạng lưới quan trọng đối với chức năng và sự phát triển của não. Ở khu vực phía trước của não, được gọi là vỏ não trước trán, các nhánh thần kinh bên ngoài (được gọi là synapse và đuôi gai) có thể bị “cắt tỉa” quá mức, làm gián đoạn các kết nối bình thường trong mạng lưới. “Cắt tỉa” là một hiện tượng thông thường, tuy nhiên nó lại tăng cao ở những người bị tâm thần phân liệt. 6
Các tế bào thần kinh giao tiếp với nhau bằng cách sử dụng chất dẫn truyền thần kinh, là những chất hóa học mang thông điệp trong não. Sự điều hòa kém các chất dẫn truyền thần kinh có thể dẫn đến việc truyền tải thông điệp bị suy giảm và ảnh hưởng đến sự phát triển của não. Ở những người mắc bệnh tâm thần phân liệt, một số chất dẫn truyền thần kinh dường như có hoạt động bất thường: dopamine, serotonin và glutamate. 6,11
Tâm thần phân liệt có nhiều triệu chứng có thể được xác định, nhưng cuối cùng chúng có thể được nhóm thành các loại: dương tính (như ảo giác và hoang tưởng), âm tính (liên quan đến khả năng diễn đạt và động lực kém) và nhận thức (khó khăn trong việc tổ chức suy nghĩ và lập kế hoạch). 12
Tham khảo
- ICD-10 Classification of Mental and Behavioural Disorders https://icd.who.int/browse10/2016/en#/F20. Accessed July 2019
- Mathews M. Schizophrenia and Acute Psychosis. August 2013
- WHO schizophrenia fact sheet https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/schizophrenia. Accessed July 2019
- Haller CS, Padmanabhan JL, Lizano P, Torous J, Keshavan M. Recent advances in understanding schizophrenia. F1000Prime Rep. 2014 Jul 8;6:57. doi: 10.12703/P6-57. eCollection 2014. Review.
- Klosterkötter J, Schultze-Lutter F, Bechdolf A, Ruhrmann S. Prediction and prevention of schizophrenia: what has been achieved and where to go next? World Psychiatry. 2011;10(3):165–174.
- Sullivan PF, Kendler KS, Neale MC., Schizophrenia as a complex trait: evidence from a meta-analysis of twin studies. Arch Gen Psychiatry. 2003 Dec;60(12):1187-92.
- McGuffin P. Nature and nurture interplay: schizophrenia. Psychiatr Prax. 2004 Nov;31 Suppl 2:S189-93.
- https://www.bbc.co.uk/news/health-12617495 [Accessed July 2019]
- Kety SS. Arch Gen Psychiatry 1994;51(6):442-55
- https://www.nhs.uk/conditions/schizophrenia/causes/ [Accessed July 2019]
- Brisch et al. The Role of Dopamine in Schizophrenia from a Neurobiological and Evolutionary Perspective: Old Fashioned, but Still in Vogue Front Psychiatry. 2014; 5: 47
- NIH. Mental Health Information. Schizophrenia. https://www.nimh.nih.gov/health/topics/schizophrenia/index.shtml Accessed July 2019
- Psychol Med. 2017 Apr;47(5):971-980. doi: 10.1017/S0033291716003172. Epub 2016 Dec 8. Assessing causality in associations between cannabis use and schizophrenia risk: a two-sample Mendelian randomization study. Gage SH, Jones HJ, Burgess S, Bowden J, Davey Smith G, Zammit S, Munafò MR.
- The Lancet Psychiatry, VOLUME 6, ISSUE 5, P427-436, MAY 01, 2019. The contribution of cannabis use to variation in the incidence of psychotic disorder across Europe (EU-GEI): a multicentre case-control study. Marta Di Forti, PhD , Diego Quattrone, MD, Giada Tripoli, MSc,Charlotte Gayer-Anderson, PhD, Harriet Quigley, MD et al
About the symptoms of schizophrenia
People with schizophrenia may present a variety of symptoms, which may impact upon their quality of life.¹ These symptoms usually start at a young age, between
more…Schizophrenia: Myths and Truths
You might already have some preconceptions about schizophrenia, but do you know the myths from the truths? Explore common myths about schizophrenia and the trut
more…
