Vào cuối THÁNG 12 NĂM 2019, Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) nhận được cảnh báo từ chính quyền Trung Quốc về một số lượng đáng kể các ca viêm phổi không rõ nguyên nhân tại thành phố Vũ Hán, tỉnh Hồ Bắc. Đến NGÀY 5 THÁNG 1 NĂM 2020, nguyên nhân gây ra căn bệnh bí ẩn này được xác định là một chủng coronavirus mới. Trong những tuần tiếp theo, virus này nhanh chóng lan rộng đến nhiều quốc gia trên thế giới.
NGÀY 11 THÁNG 2 NĂM 2020, virus này được đặt tên là coronavirus gây hội chứng hô hấp cấp tính nặng 2 (SARS-CoV-2), trong khi căn bệnh do nó gây ra được gọi là bệnh vi-rút corona 2019 (COVID-19).
NGÀY 11 THÁNG 3 NĂM 2020, WHO chính thức tuyên bố COVID-19 là một đại dịch toàn cầu.
Những tác động nghiêm trọng nhất của đại dịch hiện nay có thể đang dần lùi xa, đặc biệt là ảnh hưởng đến sức khỏe cộng đồng và các hạn chế về mặt xã hội. Tuy nhiên, giai đoạn chuyển đổi sau đại dịch có thể là một khoảng thời gian đầy thách thức và khó khăn đối với những bệnh nhân mắc các bệnh mãn tính từ trước, bao gồm cả những người mắc bệnh tâm thần.

Đại dịch đã GÂY ẢNH HƯỞNG TIÊU CỰC ĐẾN CUỘC SỐNG CỦA HÀNG TRĂM TRIỆU NGƯỜI và để lại hậu quả nặng nề trên nhiều lĩnh vực, bao gồm kinh tế, việc làm, giáo dục, di chuyển và truyền thống gia đình. Tại hầu hết các quốc gia, COVID-19 đã đẩy hệ thống y tế đến giới hạn tối đa và gây ra các cuộc khủng hoảng kéo dài về mặt xã hội, kinh tế và chính trị. Đồng thời, đại dịch cũng thay đổi cách chúng ta làm việc và tương tác với những người khác. Tuy nhiên, quan trọng hơn cả, nguy cơ tiếp xúc với virus và mắc COVID-19, cùng với các quy định nhằm hạn chế sự lây lan của dịch bệnh – chẳng hạn như phong tỏa, giãn cách xã hội và tự cách ly – đã làm gia tăng căng thẳng trong xã hội, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe tâm thần của con người.
Trong suốt thời gian diễn ra đại dịch, tỷ lệ người trưởng thành báo cáo có triệu chứng lo âu và trầm cảm gia tăng đáng kể, đặc biệt là ở Hoa Kỳ. Ngoài ra, nhiều người trưởng thành cũng cho biết họ gặp phải CÁC TÁC ĐỘNG TIÊU CỰC ẢNH HƯỞNG ĐẾN CẢ SỨC KHỎE TÂM THẦN VÀ THỂ CHẤT, bao gồm: rối loạn giấc ngủ và rối loạn ăn uống, lạm dụng rượu và chất kích thích, tình trạng bệnh mãn tính trở nên trầm trọng hơn do căng thẳng và lo âu kéo dài do đại dịch gây ra.
Virus corona cũng gây ảnh hưởng lớn đến động lực gia đình và các mối quan hệ trong gia đình. Lệnh phong tỏa và việc làm tại nhà khiến căng thẳng gia tăng trong môi trường sống chật chội, dẫn đến xung đột giữa các thành viên trong gia đình. Những mâu thuẫn trước đó hoặc các mối quan hệ căng thẳng có xu hướng trở nên trầm trọng hơn do thiếu không gian riêng tư và hạn chế về khả năng tách biệt mỗi cá nhân.
 

Đại dịch COVID-19 đã làm thay đổi hoàn toàn cuộc sống của những người mắc bệnh tâm thần phân liệt cũng như của những người chăm sóc họ. Ngoài ra, đại dịch còn đặt ra những THÁCH THỨC MỚI đối với những người vốn đã gặp khó khăn do bệnh lý tâm thần.
Một nghiên cứu đánh giá tác động của đại dịch đến sức khỏe tâm thần của những người mắc bệnh tâm thần cho thấy hơn một nửa số người tham gia báo cáo rằng lệnh phong tỏa đã khiến tình trạng sức khỏe tâm thần của họ xấu đi. Những yếu tố chính góp phần gây ra sự suy giảm này bao gồm:

Những người mắc tâm thần phân liệt là một trong những nhóm dễ bị tổn thương nhất trong xã hội, thường có nguy cơ cao bị vô gia cư, mắc các bệnh lý khác, lạm dụng chất kích thích và có tình trạng kinh tế – xã hội thấp hơn. Do đó, họ có nhiều yếu tố nguy cơ KHIẾN HỌ DỄ BỊ TỔN THƯƠNG HƠN TRƯỚC COVID-19.
Sự hiện diện của các bệnh lý đi kèm (bệnh đồng mắc) được biết đến là yếu tố làm GIA TĂNG TỶ LỆ TỬ VONG Ở NHỮNG NGƯỜI MẮC COVID-19. Hơn 70% bệnh nhân tâm thần phân liệt mắc ít nhất một bệnh đồng mắc như tiểu đường type 2, bệnh hô hấp hoặc bệnh tim mạch. Chính vì vậy, tuổi thọ trung bình của người mắc tâm thần phân liệt ngắn hơn 15 NĂM so với người không mắc bệnh.

Ngoài ra, trong trường hợp nhập viện do bệnh lý hô hấp, tỷ lệ phải vào khoa hồi sức tích cực (ICU) và cần thở máy ở bệnh nhân tâm thần phân liệt cao hơn so với bệnh nhân khác. Nguy cơ suy hô hấp và tử vong trong bệnh viện của họ cũng cao hơn.
Nhìn chung, đa số người mắc tâm thần phân liệt thuộc ít nhất một nhóm nguy cơ cao và nếu nhập viện vì COVID-19, họ có nguy cơ cao gặp phải các diễn tiến lâm sàng bất lợi. Trên thực tế, NGƯỜI MẮC TÂM THẦN PHÂN LIỆT CÓ NGUY CƠ NHẬP VIỆN DO COVID-19 CAO GẤP 2 LẦN so với người không mắc bệnh, và theo một nghiên cứu mới, nguy cơ tử vong của họ do virus này cao gấp ba lần.
Nguy cơ cao này không thể chỉ được giải thích bằng sự hiện diện của bệnh tim mạch, tiểu đường hoặc hút thuốc – những yếu tố thường làm giảm tuổi thọ của người mắc tâm thần phân liệt.

Các nghiên cứu cho thấy rằng sự nhạy cảm đặc biệt của người mắc tâm thần phân liệt đối với các bệnh nhiễm trùng do virus, như COVID-19, có thể liên quan đến chính sinh lý bệnh của rối loạn này.
Một trong những giả thuyết được đưa ra là sự rối loạn hệ miễn dịch có thể liên quan đến yếu tố di truyền của bệnh.
Bên cạnh đó, suy giảm nhận thức – một đặc điểm thường gặp ở bệnh nhân tâm thần phân liệt – cũng làm tăng nguy cơ lây nhiễm. Người mắc bệnh có thể gặp khó khăn hơn trong việc tuân thủ các biện pháp hạn chế, cách ly, cũng như duy trì vệ sinh cá nhân đúng cách so với dân số chung.
Nhận thức sai lệch cùng với sự thiếu khả năng tự chăm sóc – hai đặc điểm phổ biến của tâm thần phân liệt – có thể cản trở việc tuân thủ các khuyến nghị về sức khỏe, dẫn đến nguy cơ cao hơn cho bản thân, người thân trong gia đình và nhân viên y tế.

Hơn nữa, đại dịch có thể đã gây ra tác động gián tiếp đối với người mắc tâm thần phân liệt bằng cách làm gia tăng nguy cơ tái phát. Về mặt tổng quát, một trong những biện pháp quan trọng nhất nhằm hạn chế sự lây lan của virus là cách ly xã hội, điều này có thể gây ra căng thẳng cảm xúc đáng kể đối với cả người bệnh tâm thần phân liệt và người chăm sóc họ.

Căng thẳng liên quan đến dịch bệnh, kết hợp với giảm khả năng tiếp cận các dịch vụ chăm sóc dựa vào cộng đồng cũng như nguy cơ giảm tuân thủ điều trị, có thể làm tăng nguy cơ tái phát. Sự xáo trộn trong sinh hoạt hàng ngày, lo âu do bị giam hãm trong không gian hẹp kéo dài, nỗi sợ lây nhiễm, hoặc mất người thân do COVID-19 cũng có thể trở thành yếu tố khởi phát quan trọng dẫn đến đợt cấp của bệnh.
Hiện nay, chúng ta vẫn chưa biết rõ tác động lâu dài của COVID-19 (hay còn gọi là hội chứng hậu COVID) sẽ ảnh hưởng như thế nào đến diễn tiến tự nhiên của tâm thần phân liệt.
Tuy nhiên, một số hậu quả của hội chứng này, chẳng hạn như rối loạn giấc ngủ, rối loạn khí sắc và lo âu, hoặc các triệu chứng tương tự rối loạn căng thẳng sau sang chấn (PTSD), có thể gây ra hệ lụy tiêu cực nghiêm trọng, ảnh hưởng đến chất lượng sống của người bệnh.
Bên cạnh đó, đại dịch cũng đã làm thay đổi cuộc sống thường nhật của người mắc tâm thần phân liệt bằng cách cung cấp thêm “tư liệu” cho hoang tưởng của họ. Một đặc điểm của bệnh tâm thần phân liệt là xu hướng tìm kiếm những mục tiêu mới, những thông tin mới có thể trở thành nội dung của hoang tưởng. Những nội dung này có thể đến từ bất cứ đâu, từ tình hình chính trị hiện tại cho đến các giả thuyết về UFO.
Từ đầu năm 2020, virus corona và đại dịch COVID-19 đã trở thành chủ đề phổ biến nhất trên truyền thông cũng như trong các cuộc thảo luận trên toàn cầu, khiến nó trở thành nguồn kích thích mạnh mẽ đối với các hoang tưởng của người mắc tâm thần phân liệt.

Những điều chưa biết về virus và bệnh lý do nó gây ra đã dẫn đến MỘT TRẠNG THÁI BẤT ĐỊNH NGAY CẢ TRONG CỘNG ĐỒNG KHỎE MẠNH; những người mắc tâm thần phân liệt thậm chí còn nhạy cảm hơn đối với những vấn đề này.
Do đó, đối với bệnh nhân tâm thần phân liệt, mọi thông tin liên quan đến COVID-19, từ các biện pháp hạn chế cho đến vấn đề chính trị, không chỉ có khả năng KÍCH HOẠT HOANG TƯỞNG, mà còn có thể ẢNH HƯỞNG ĐẾN THÁI ĐỘ CỦA HỌ ĐỐI VỚI CÁC BIỆN PHÁP AN TOÀN, QUÁ TRÌNH ĐIỀU TRỊ VÀ VIỆC TIÊM CHỦNG.

Là người chăm sóc, bạn giữ một vai trò vô cùng quan trọng trong việc quản lý những tình huống nhạy cảm này, vì bạn là người duy nhất có thể hỗ trợ bệnh nhân đối mặt với việc diễn giải sai lệch các thông tin liên quan đến COVID-19, cũng như sự thiếu nhận thức về các vấn đề sức khỏe liên quan đến đại dịch, chiến lược phòng ngừa và điều trị.
Một trong những vấn đề quan trọng nhất trong bối cảnh này là sự lan tràn của THÔNG TIN SAI LỆCH VÀ CÁC THUYẾT ÂM MƯU về hầu hết mọi khía cạnh của đại dịch, từ nguồn gốc của virus đến hiệu quả của khẩu trang và mức độ an toàn của vắc-xin.

Là cầu nối giữa người thân của bạn và thế giới bên ngoài, bạn chính là người có thể bảo vệ họ khỏi những tác động tiêu cực của thông tin sai lệch về COVID-19, vốn có thể làm trầm trọng thêm các triệu chứng hoặc thậm chí gây tái phát.
Các nguồn thông tin cập nhật và đáng tin cậy nhất thường có trên trang web của Trung tâm Phòng ngừa và Kiểm soát Dịch bệnh Châu Âu (ECDC), cũng như trên các trang web của Bộ Y tế quốc gia, các cơ quan y tế công cộng và các lực lượng đặc nhiệm phòng chống COVID-19 quốc gia.

Mặc dù các biện pháp phòng ngừa COVID-19 từng được xem là khó thích nghi khi mới được áp dụng, nhưng việc gỡ bỏ chúng cũng có thể mang lại những thách thức tương tự. Ngay cả khi xã hội đã trở lại trạng thái bình thường, bạn và người mà bạn chăm sóc CÓ THỂ CHƯA SẴN SÀNG ĐỂ QUAY LẠI NHỮNG HOẠT ĐỘNG TRƯỚC ĐÂY, như đi xem phim ở rạp, tụ tập uống nước ở quán bar, tham gia nhóm đông người hoặc di chuyển bằng phương tiện công cộng.
Khi các hạn chế kết thúc, bạn và người thân có thể cảm thấy áp lực phải tái hòa nhập, đi kèm với mối lo ngại rằng người khác không còn bị bắt buộc phải tự cách ly ngay cả khi nhiễm COVID-19.

Cũng giống như quá trình thích nghi với đại dịch đã từng đòi hỏi thời gian, việc quay trở lại cuộc sống bình thường CŨNG SẼ CẦN CÓ THỜI GIAN. Hãy tránh việc tự phê bình quá mức nếu bạn nhận thấy bản thân mất nhiều thời gian hơn mong đợi hoặc nếu bạn thấy những người khác tự tin và hòa nhập xã hội hơn mình. BỆNH NHÂN MẮC RỐI LOẠN TÂM THẦN CÓ THỂ NHẠY CẢM HƠN TRONG GIAI ĐOẠN CHUYỂN TIẾP KHÓ KHĂN NÀY. Một số chiến lược hỗ trợ sức khỏe tâm thần như duy trì thói quen sinh hoạt, đảm bảo đời sống xã hội tích cực, bổ sung dinh dưỡng hợp lý và tập thể dục vẫn quan trọng như trong giai đoạn phong tỏa ban đầu. Thậm chí, chúng có thể còn cần thiết hơn trong giai đoạn sắp tới, khi chúng ta phải đối mặt với những thay đổi đáng kể trong đời sống.

Việc chấm dứt các biện pháp phòng chống COVID-19 có thể dẫn đến những phản ứng cảm xúc phổ biến, chẳng hạn như SỢ HÃI VÀ LO ÂU. Cả bạn và những người thân yêu của bạn có thể cảm thấy không an toàn hoặc chưa sẵn sàng để từ bỏ các cơ chế đối phó mà mình đã xây dựng trong thời gian áp dụng quy định phòng dịch, đặc biệt khi xã hội chuyển từ nhiều đợt phong tỏa sang giai đoạn dỡ bỏ dần dần và cuối cùng là chấm dứt hoàn toàn các quy định này.
Việc chú ý đến và tạo không gian cho cảm xúc của mình là VÔ CÙNG QUAN TRỌNG, thay vì phớt lờ hoặc cố gắng phủ nhận chúng. Chúng ta chỉ có thể vượt qua những nỗi sợ hãi này bằng cách từng bước nâng cao khả năng chịu đựng và thích nghi.

Việc kết nối lại với mọi người có thể sẽ tạo cảm giác lạ lẫm lúc ban đầu. Dù đó là sự khó chịu khi không đeo khẩu trang hay cảm giác thận trọng khi ở trong đám đông, điều quan trọng là không nên thúc ép bản thân mà hãy cho mình thời gian cần thiết để thích nghi.
Nếu bạn vẫn đang tự cách ly hoặc thuộc nhóm nguy cơ cao, bạn có thể cảm thấy bị xa lánh khi chứng kiến những người khác tham gia các hoạt động mà mình không thể. Điều này có thể làm gia tăng cảm giác cô lập về mặt xã hội, đặc biệt khi những người thân cận như gia đình và bạn bè không thực sự thấu hiểu hoặc hỗ trợ bạn. Trong trường hợp này, hãy cân nhắc kết nối với những người có cùng hoàn cảnh, hoặc nếu bạn cảm thấy thoải mái, hãy trò chuyện với một người đáng tin cậy về cảm giác của mình khi bị bỏ lại phía sau. Bạn cũng có thể đề xuất một số cách để được tham gia vào các hoạt động mà không nhất thiết phải tiếp xúc trực tiếp.
Một số biện pháp hỗ trợ thích nghi: